Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 21 chroni własność i prawo dziedziczenia dopuszczając wywłaszczenie wyłącznie na cel publiczny i za słusznym odszkodowaniem. Jako, że ochrona własności w słabszej lub mocniejszej formie istniała w porządku prawnym przez cały okres powojenny, organy państwa dla realizacji projektów inwestycyjnych, potrzebowały narzędzi umożliwiających przejmowanie praw do nieruchomości w sytuacji, kiedy ich nabycie w drodze umowy nie było możliwe lub tylko niepraktyczne. Dlatego właśnie wszystkie ustawy regulujące gospodarowanie nieruchomościami przewidywały szczegółowe procedury wywłaszczenia, z których chętnie, zarówno w latach poprzednich jak i obecnie, korzystał i korzysta Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego a za ich pośrednictwem podmioty realizujące cele publiczne, których katalog, nawiasem mówiąc, jest stale poszerzany. W latach ubiegłych, szczególnie w dobie wielkich budów socjalizmu, niezależnie od tego, czy były realizowane czy tylko planowane, państwo i samorząd w toku przygotowywania inwestycji dokonywały wywłaszczeń na szeroką skalę jeszcze zanim plany przerodziły się w realizowane projekty. Nadmiarowość wywłaszczeń spowodowała, że część przejętych przez państwo nieruchomości nigdy nie została wykorzystana na cel, na jaki została wywłaszczona. W ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami ustawodawca, treścią art. 136, przewidział możliwość ubiegania się o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, która nie została wykorzystana na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Uprawnienie żądania zwrotu przysługuje dawnym właścicielom lub ich spadkobiercom, (choć w praktyce możliwe jest stosunkowo proste ominięcie tego ograniczenia), w sytuacji, kiedy od dnia kiedy decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna minęło siedem lat a nie rozpoczęto prac związanych z realizacją celu wywłaszczenia lub kiedy od daty ostateczności decyzji minęło lat dziesięć a cel nie został zrealizowany.

Rządzący dostrzegli w obowiązującym porządku prawnym problem polegający na braku terminu, w którym osoby uprawnione mogłyby składać roszczenia o zwrot nieruchomości wywłaszczonych a niewykorzystanych na cel wywłaszczenia i problemowi temu postanowili zaradzić nowelizując odpowiednie przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z propozycją rządową, aktualnie procedowaną w senacie, uprawnienie wygasać ma z upływem lat dwudziestu od daty, w której decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna a uprawniony nie złożył wniosku o jej zwrot. Dodatkowo w sytuacji, kiedy pomimo upływu trzymiesięcznego terminu od daty zawiadomienia poprzednich właścicieli o zamiarze przeznaczenia nieruchomości na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, z uwagi na brak zgody wszystkich uprawnionych, wniosek o zwrot nie został złożony lub złożony został ale nie został uwzględniony, uprawnionym przysługiwać ma dodatkowy, trzyletni termin na złożenie roszczenia.

Część projektowanych regulacji jest następstwem wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 26/14 z dnia 14 lipca 2015 roku, w którym Trybunał uznał za niekonstytucyjny przepis art. 136 ust. 3 ugn w zakresie, w jakim uzależnia on prawo do zwrotu nieruchomości wywłaszczonej od zgody wszystkich uprawnionych. Krytycy projektowanej regulacji dostrzegają idące za nią niebezpieczeństwa. Wystarczy wyobrazić sobie co stanie się w sytuacji, kiedy nieruchomość wywłaszczono na budowę szpitala, której to budowy, z różnych powodów zaniechano. Następnie powiadomiono uprawnionych o planowanej zmianie sposobu wykorzystania nieruchomości a ci, z uwagi na brak zgody wszystkich, wniosku o zwrot nie złożyli, lub z tego samego powodu, zwrotu im odmówiono. W konsekwencji na nieruchomości wywłaszczonej wybudowano budynki mieszkalne lub urządzono ogrody działkowe. W wyniku projektowanej regulacji uprawnieni otrzymają niejako drugą szansę na złożenie żądania zwrotu nieruchomości wywłaszczonej, skuteczną nawet jeśli aktualnie jest ona wykorzystywana na inny cel publiczny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu.

Celem projektu jest „uostatecznienie” wywłaszczenia poprzez ustanowienie terminu, w którym możliwe będzie złożenie roszczenia o zwrot nieruchomości wywłaszczonej. Ponieważ projekt regulacji jest stale w fazie prac parlamentarnych być może poszczególne jego zapisy zostaną zmienione. Wiadomo już jednak, że konsekwencją działań ustawodawcy będzie ścieżka wiodąca do odzyskania praw do tych nieruchomości, z których utratą uprawnieni dawno się pogodzili.

Print Friendly, PDF & Email

One Thought to “zwrot nieruchomości wywłaszczonych – nowe otwarcie”

Comments are closed.