Realizacja celów publicznych czasami wiąże się z koniecznością likwidacji części lub całości rodzinnego ogrodu działkowego. Posadowienie na gruncie, pod jego powierzchnią czy nad nim sieci infrastruktury technicznej, budowa dróg publicznych czy lotnisk wymuszają zajęcie gruntów koniecznych dla realizacji inwestycji. Dotychczas wydawało się, że ogólne postanowienia ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz.U. Nr 169, poz. 1419), zwłaszcza te zawarte w art. 17 – 22 a dotyczące zasad likwidacji ogrodu oraz zasad wypłaty odszkodowań należnych PZD oraz członkom – użytkownikom działek dobrze zabezpieczają zarówno ogólne interesy działkowców jak i ich indywidualny stan posiadania. Pojawił się jednak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach (II SA/Gl 51/11), który moje spojrzenie na zasady ustalania i wypłaty odszkodowań, nie tylko tych należnych PZD i użytkownikom działem nieco zmienia.
W sprawie zakończonej wspomnianym wyrokiem Starosta decyzją odmówił ustalenia i wypłaty odszkodowania z tytułu likwidacji części ogrodu działkowego, której dokonano na potrzeby budowy drogi publicznej. Starosta argumentował, że zgodnie z art. 18 ust. 1g ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych z dnia 10 kwietnia 2003 r. (Dz. U. nr 80, poz. 721) tekst jednolity z dnia 22 października 2008 r. (Dz. U. nr 193, poz. 1194) w przypadku, kiedy realizacja inwestycji drogowej związana jest z koniecznością likwidacji części lub całości rodzinnego ogrodu działkowego to podmiot, na rzecz którego nastąpi ta likwidacja obowiązany jest wypłacić PZD i jego członkom należne odszkodowania oraz zapewnić grunty zastępcze na odtworzenie ogrodu. Skoro obowiązek taki został w specustawie drogowej sprecyzowany to niedopuszczalna jest droga administracyjna prowadząca do ustalenia i wypłaty odszkodowania również przez właściwego Starostę. Wojewoda jako organ odwoławczy, do którego wpłynęła skarga na decyzję Starosty decyzję tę uchylił i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania organowi I instancji. Decyzję Wojewody zaskarżył jednak do WSA Starosta i to właśnie z poglądem wyrażonym przez Starostę zgodził się skład orzekający Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach.
Sąd stwierdził, że skoro zgodnie ze wspomnianym już art. 18 ust. 1g specustawy drogowej obowiązek wypłaty odszkodowania i zapewnienia gruntów zastępczych ciąży na podmiocie, na rzecz którego nastąpiło wygaszenie prawa użytkowania wieczystego gruntów to niedopuszczalna jest administracyjna droga ustalenia i wypłaty odszkodowania i wskazał, że w przypadku sporu dotyczącego wartości odszkodowania, które gotów jest wypłacić inwestor lub niewykonania obowiązku zapewnienia gruntów zastępczych właściwa jest droga cywilna.
Omawianym orzeczeniem sąd zamknął zatem drogę administracyjną w skonkretyzowanym przypadku ustalenia i wypłaty odszkodowania w przypadku, kiedy pozbawionym praw jest Polski Związek Działkowców oraz użytkownicy działek ROD skazując strony sporu na cywilną, a zatem kosztowną drogę postępowania.
