Infrastruktura drogowa jest jednym z kluczowych elementów zapewniających sprawne funkcjonowanie państwa i jego gospodarki. Czas niezbędny dla transportu towarów i osób, bezpieczeństwo oraz wyniki ekonomiczne oraz potencjał inwestycyjny regionów i organizacji gospodarczych w znacznej mierze zależą od jakości i gęstości połączeń drogowych. Nie dziwi zatem fakt, że każdy z kolejnych rządów tak wiele mówi o konieczności rozwoju sieci drogowej w Polsce a zwłaszcza o konieczności budowy nowoczesnych autostrad i dróg ekspresowych oraz modernizacji już istniejących połączeń drogowych. Dla nikogo też nie jest tajemnicą, że inwestycje drogowe wymagają dla realizacji pozyskiwania terenów i to nie tylko takich, o których od dawna już było wiadomo, że przeznaczone są (choć często nieformalnie) pod pasy i układy drogowe ale również takich, których właściciele dopiero wraz z pierwszymi projektami decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej dowiadują się o planowanym przebiegu drogi. Ponieważ z drogami jest podobnie jak z wieloma innymi rodzajami inwestycji usprawniających codzienne funkcjonowanie, to znaczy każdy widzi potrzebę ich istnienia ale nikt nie chce ich w bezpośrednim sąsiedztwie swojego domu realizacja inwestycji drogowej na etapie przygotowania wniosku oraz przed uprawomocnieniem się decyzji napotyka na zdecydowany często sprzeciw właścicieli nieruchomości położonych na trasie realizacji oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Jedną z podstawowych jak się wydaje przyczyn, dla których protestują właściciele nieruchomości, które mają zostać zajęte pod budowę drogi jest niejasny sposób ustalania wysokości i wypłaty odszkodowań a zwłaszcza utrwalone przekonanie, że z tytułu przejęcia gruntu pod budowę drogi publicznej jego poprzedni właściciel nie otrzyma odszkodowania, którego wysokość nawet pozornie zbliżona by była do wartości rynkowej prawa utraconego. Dlaczego tak się dzieje?
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym większość inwestycji drogowych realizowanych jest na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (tekst jednolity z dnia 22 października 2008 roku, Dz. U. nr 193, poz. 1194 z późniejszymi zmianami; dalej ZasInwDrU), która to ustawa w art. 12 ust. 5 w sprawie ustalenia wysokości i wypłaty odszkodowania odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2010, nr 102, poz. 651, ze zm.; dalej GospNierU). Dla porządku należy wspomnieć, że dodatkowe wskazówki dotyczące sposobu ustalania wysokości odszkodowania zawiera art. 18 ZasInwDrU, który poza kilkoma przepisami normującymi wysokość odszkodowania w związku z terminem wydania nieruchomości, ustanowionymi na nieruchomościach ograniczonymi prawami rzeczowymi i szczególną sytuacją Rodzinnych Ogrodów Działkowych wskazuje w ust. 1, iż wysokość odszkodowania ustala się według stanu nieruchomości z dnia wydania decyzji a jej wartość z dnia, w którym następuje ustalenie wysokości odszkodowania. Nie należy również zapominać, że (zgodnie z art. 12 ust. 4a ZasInwDrU) decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje organ, który wydał decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, a – i tutaj przechodzimy do art. 130 ust. 2 GospNierU – organ ustala wysokość odszkodowania po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego określającej wartości nieruchomości. Kluczową zatem rolę w ustaleniu wysokości odszkodowania ma do spełnienia organ, który w trakcie postępowania wspierany jest dowodem z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność ustalenia wartości rynkowej (art. 134 ust. 1 GospNierU) wywłaszczonej nieruchomości.
